Ertalab soat to‘rtlarda Jitnaya ko‘chasida avtomashina shirakayf kampirni urib yubordi, haydovchi tezlikni oshirib, ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi. Yoshgina politsiya amaldori d-r Meyzlik oldida ushbu jinoyatni ochish vazifasi turardi. Yosh politsiya amaldorlarining o‘z ishiga naqadar jiddiy yondoshishi esa hammaga ma’lum.
— Hm... — dedi Meyzlik 141 raqamli politsiyachiga. — Demak, siz o‘zingizdan uch yuz metrcha narida avtomobilni, yerda uzala tushgan tanani ko‘rdingiz. Qani aytingchi, ishni nimadan boshladingiz?
— Dastlab jabrlanuvchining oldiga chopib bordim, — so‘z boshladi politsiyachi, — chunki unga birinchi yordam ko‘rsatish zarur edi.
— Avval mashinaning nomerini aniqlash zarur edi, — to‘ng‘illadi Meyzlik, — keyin kampir bilan shug‘ullansangiz ham bo‘laveradi. Lekin, men ham, ehtimol, shunday qilgan bo‘lardim, — qo‘shib qo‘ydi u qalam bilan boshini qashilar ekan. — Demak, mashina nomerini payqamadingiz. Boshqa belgilarini-chi?
— Menimcha, — ishonchsizlik bilan dedi 141 raqamli politsiyachi, — u to‘q rangda edi. Yo ko‘k, yoki to‘q qizil. Ovoz pasaytirgichdan burqsib tutun chiqayotgani uchun hech narsani ko‘rib bo‘lmadi.
— O, xudoyim! — hafsalasi pir bo‘ldi Meyzlikning. — Endi mashinani qanday qilib topaman? Har bir haydovchini to‘xtatib, “Kampirni siz urib yubordingizmi?” deb so‘rab chiqamanmi? Nima qilish kerak, ayting-chi, qadrdonim?
Politsiyachi ehtirom va loqaydlik bilan yelkalarini qisdi.
— Axborot berishga jazm etdim, men bir guvohni ro‘yxatga olganman. Ammo u ham hech narsa bilmaydi, qo‘shni xonada kutib turibdi.
— Olib kiring, — ho‘mrayib dedi Meyzlik xom-xatala tuzilgan bayonnomadan biron nimani ilg‘ab olishga harakat qilarkan, — ismingiz, turar-joyingiz? — kirgan odamga odatdagiday murojaat qildi u boshini ham ko‘tarmay.
— Kramik Yan, mexanika fakulteti talabasi, — aniq-ravshan so‘zladi guvoh.
— Siz bugun ertalab soat to‘rtlarda noma’lum mashina Bojena Maxachkovani urib yuborganligining guvohi bo‘ldingizmi?
— Ha. Men bunda haydovchi aybdor ekanligini aytib qo‘yishim kerak. O‘zingiz o‘ylab ko‘ring, ko‘cha bo‘m-bo‘sh edi, u hech bo‘lmasa chorrahada tezlikni pasaytirganda edi...
— Siz hodisa sodir bo‘lgan joydan qancha masofa uzoqlikda edingiz? — uning so‘zini bo‘ldi Meyzlik.
— O‘n qadam narida. Men o‘rtog‘imni qahvaxonadan kuzatayotgan edim, biz Jitnaya ko‘chasini kesib o‘tayotganimizda...
— O‘rtog‘ingiz kim o‘zi? — uning gapini bo‘ldi Meyzlik. — U haqda bu yerda hech narsa yozilmagan.
— Shoir Yaroslav Nerad, — faxr bilan javob qildi guvoh. — Biroq siz undan hech qanday ma’lumot ololmaysiz.
— Nega bunday deysiz? — qovog‘ini soldi Meyzlik, kichik bir xasga bo‘lsa ham “yopishib olish”ni ko‘zlab.
— Chunki u shunaqa fazilatli inson. Baxtsiz hodisa yuz bergach, u yosh boladay yig‘lab yubordi va uyiga qarab chopdi... Shunday qilib biz Jitnaya ko‘chasidan ketib borayotgan edik, to‘satdan orqa tomondan nihoyatda katta tezlikda mashina uchib keldi...
— Mashinaning nomeri?
— Kechirasiz, payqamadim. Men faqat tezlik haddan tashqari yuqoriligiga e’tibor qildim va o‘zimcha...
— Qaysi turdagi mashina edi? — so‘zini bo‘ldi Meyzlik.
— To‘rt taktli ichki yonuv dvigateli, — bilag‘onlik bilan javob qildi student-mexanik. — Ammo qanday markadaligini men yaxshi ajrata olmayman.
— Kuzov qanaqa rangda edi? Mashinada kim bor edi? Usti ochiqmi yoki limuzinmi?
— Bilmadim, — xijolatomuz javob qildi guvoh. — Rangi chamasi qora edi. Ammo, umuman olganda, men payqay olmadim, chunki hodisa yuz berganda, men o‘rtog‘im tomonga o‘girilib: “Qara, qanday ablahlar-a, odamni urib yuborishdi-yu, hatto to‘xtashmadi ham”, deb gapirayotgan edim.
— Hm... — norozi ohangda to‘ng‘illadi Meyzlik. — Bu, albatta, tabiiy holat. Biroq men sizni mashina nomerini payqagan bo‘lishingiz kerak, deb o‘ylagan edim. Odamlarning kuzatuvchan emasligi g‘oyat ajablanarli. Siz shofyor aybdor ekanligini tushundingiz, ablah degan xulosaga keldingiz, mashina nomeriga esa batamom e’tibor qilmagansiz. Mulohaza yuritishga hamma usta, sezgirlik bilan atrofni kuzatishga kelganda esa... Tashakkur, janob Kramik, sizni ortiq ushlab turmayman.
Oradan bir soat o‘tgach, 141 raqamli politsiyachi shoir Yaroslav Nerad ijarada turadigan uyning qo‘ng‘irog‘ini bosdi.
— Uyda, — javob qildi uy sohibasi. — Uxlayapti.
Uyqusi chala qolgan shoir politsiyachini ko‘rib, ko‘zlari qinidan chiqib ketayozdi? “Nima ish qilib qo‘ydim ekan-a?” — degan fikr o‘tdi xayolidan.
Nihoyat, politsiyachi uni nima uchun politsiya mahkamasiga chaqirishayotganini Neradga tushutirishga muvaffaq bo‘ldi.
— Albatta borish kerakmi? — ishonchsizlik bilan so‘radi shoir. — Axir men baribir hech narsani eslay olmayman. Kechasi ozroq...
— Shirakayf bo‘lgansiz, — uning so‘zini davom ettirdi politsiyachi. — Men shunaqa ko‘p shoirlarni taniyman. Kiyinib chiqishingizni iltimos qilaman. Ungacha kutib turaman.
Yo‘l-yo‘lakay ular qahvaxonalar, umuman, hayot haqida, falakiyot timsollari, boshqa ko‘plab masalalar haqida gaplashib ketdilar; faqat siyosatga til tekkizishmadi. Do‘stona va saboqsifat suhbatga berilib mahkamaga ham yetib kelishdi.
— Shoir Yaroslav Nerad sizmi? — savol berdi Meyzlik. — Siz noma’lum avtomobil Bojena Maxachkovani urib ketganligiga shohid bo‘ldingizmi?
— Ha, — xo‘rsindi shoir.
— U qanday mashina ekanligini ayta olasizmi? Usti ochiqmi, yopiqmi, rangi, yo‘lovchilar soni, nomeri?
— Bilmayman, — dedi. — Men bularga e’tibor qilmabman.
— Bironta ikir-chikir yoki tafsilotni eslashga urinib ko‘ring, — ma’lumot olishga harakat qildi Meyzlik.
— Nima deyapsiz! — ajablandi Nerad. — Men hech qachon tafsilotlarni payqamayman.
— Marhamat qilib ayting-chi, siz o‘zi hech narsani payqadingizmi? — istehzo bilan so‘radi Meyzlik.
— Shundoq, umumiy kayfiyat xolos, — mujmal javob qildi shoir. — Bilasizmi nima, o‘sha uzun, kimsasiz, tongotar paytidagi ko‘cha... Yerda yotgan ayol tanasi... To‘xtang! — nogoh xitob qildi shoir. — Men axir, uyga borganimdan keyin bu haqda she’r yozgandim.
U cho‘ntaklarini kavlab, hisob-kitob chiptalari, konvertlar, g‘ijimlangan qog‘oz parchalarini ola boshladi.
— Bu emas, yo‘q, bu ham emas... Ha-ha, mana shunga o‘xshayapti. — U konvertning orqa tomoniga yozilgan misralarni o‘qishga kirishib ketdi.
— Menga ko‘rsating-chi, mensimay taklif qildi Meyzlik.
— Rosti, bu juda zo‘r she’r emas, — kamtarlik qildi shoir. — Ammo xohlasangiz, o‘qib beraman.
U ko‘zlarini yumib, qiroat bilan o‘qiy ketdi:
Tun pardasida saf tortganda uylar,
Mandolinada tong chalganda kuylar.
Qirmiz yuzin ochib kelar qizaloq,
Olis Singapurga ketganday uchib,
Poygachi avtoda ruhini quchib...
To‘zonga qulagan uzilgan lola,
Orzu-umidlari so‘ngandi beshak.
Iroda, matonat, vayron xotira,
Baxtsizlik bo‘lurmi, bundan-da o‘ksik!
O, oqqushjon bo‘yni, qontalash siyna!
Ikki besabr novda beparvogina,
Ajal nog‘orasin savardi dardli —
Fojiada inson yo‘qotdi qadrin.
— Bori shu, — yakunladi shoir.
— Kechirasiz, bularning ma’nosi nima? — so‘radi Meyzlik. — Gap nima haqda ketayapti o‘zi?
— Qanaqasiga nima haqda? Mashina tufayli yuz bergan hodisa to‘g‘risida-da. Nahotki, tushunmagan bo‘lsangiz?
— Unchalik emas, — tanqidomuz so‘z qotdi Meyzlik. — Bularning hammasidan men anglamoqchi bo‘lganim: ”Iyul oyining o‘n to‘rtinchi kunida, ertalab soat to‘rtda, Jitnaya ko‘chasida quyidagi raqamli avtomobil mast holatdagi oltmish yoshli qashshoq kampir Bojena Maxachkovani urib yubordi. Jabrlanuvchi shahar shifoxonasiga jo‘natildi, ahvoli og‘ir”, kabi ma’lumotlar yo‘q. Mazkur faktlar haqida, mening payqashimcha, bir og‘iz so‘z yo‘q. Ha-ha.
— Bular hammasi yuzaki faktlar, borliqning xom-xatala tasviri, — dedi shoir burni ustini qashlar ekan. — She’riyat esa ichki voqelikdir. She’riyat — shoir ongida tug‘ilgan erkin, syurrealistik timsollardir, tushundingizmi? Bu, mag‘zini chaqib anglanadigan manzaraviy va sasli ko‘rinishlardir. Shunday yo‘l bilan uni tushunish mumkin, aks holda... — ta’kid bilan yakunladi Nerad.
— Marhamat qilib, ayting-chi, — xitob qildi Meyzlik. — Xo‘p mayli, qani, asaringizni bering-chi? Rahmat. Demak, bu yerda nima deyilgan? Hm... “Tun pardasida saf tortgan uylar...” Nega saf tortgan? Tushuntiring-chi?
— Jitnaya ko‘chasi, — xotirjam gapirdi shoir. — Ikki qator uylar. Tushundingizmi?
— Nega endi Milliy prospekt emas? — ishonqiramay so‘radi Meyzlik.
— Chunki Milliy prospekt bu ko‘cha kabi to‘ppa-to‘g‘ri emas, — dadil javob berdi shoir.
— Xo‘p, yana o‘qiymiz: “Mandolinada tong chalganda kuylar...”, tushunarli. “Qirmiz yuzin ochib kelar qizaloq...” Uzr, qizaloq qaerdan kelib qoldi?
— Tonggi shafaq, — lo‘nda javob qildi shoir.
— Ha, unday bo‘lsa, kechirim so‘rayman. “Olis Singapurga ketganday uchib, poygachi avtoda ruhini quchib...”
— Chamasi, o‘sha avtomobilni tasavvurim shunday qabul qilgan, — tushuntirdi shoir.
— U poygachi avtomobilmidi?
— Bilmayman. U quturganday tez uchib ketdi degan ma’noda. Xuddi dunyoning narigi chetiga shoshayotganday.
— Ha-ha, yaxshi. Masalan, Singapurga-a? Lekin nega aynan Singapurga, xudo haqqi?
Shoir yelkalarini qisdi.
— Bilmayman, ehtimol u yerda malayyalar yashashi uchun bo‘lsa kerak.
Shoir tutilib qoldi.
— Balki, mashina jigarrang bo‘lgandir, — o‘ylanib gapirdi u. — U yerda jigarrangga oid nimadir bor edi. Aks holda Singapur qaerdan kelib qolardi?
— Mayli, — dedi Meyzlik. — Boshqa guvohlar mashina ko‘k, to‘q qizil, qora rangda edi, deb aytishdi. Kimga ishonish kerak?
— Menga, — dedi shoir. — Men tasvirlamoqchi bo‘lgan rang ko‘z uchun yoqimli.
— “To‘zonga qulagan uzilgan lola”, — o‘qishda davom etdi Meyzlik. — “...uzilgan lola” — nima bu, mast kampirshomi?
— Men bu haqda bunday yoza olmas edim-da! — afsus bilan dedi shoir. — U ayol kishi edi, bor-yo‘g‘i shu. Tushunarlimi?
— Ha-a! mana bu-chi: “O, oqqushjon bo‘yni, qontalash siyna!, Ikki besabr novda beparvogina, ajal nog‘orasini savardi dardli...” Xom xayollarmi bu?
— Qani ko‘rsating-chi, — dedi engashib shoir. — Hmm... “O, oqqushjon bo‘yni, qontalash siyna! Ikki besabr novda... Ajal nog‘orasi...”, nima ekan bularning ma’nosi?
— Men sizdan xuddi shuni so‘rayapman, — kinoya bilan so‘z qotdi politsiya amaldori.
— To‘xtang, — mulohaza qilardi Nerad. — Nimadir bor, bu timsollarni yodimga solgan...
— Ayting-chi, ikki raqami oqqushning bo‘yniga o‘xshamaydimi? Mana, qarang.
Va u qalam bilan 2 ni yozdi.
— Ha, — endi qiziqish bilan xitob qildi Meyzlik. — “Qontalash siyna-chi?”
— Bu, axir 3 raqami. U ikkita chala aylanadan tarkib topgan. Shunday emasmi?
— Ikki besabr novda va ajal nog‘orasi qoldi! — to‘lqinlanib ketdi politsiya amaldori.
— Ikki besabr novda, ajal nog‘orasi... — o‘ylardi Nerad. — Ajal nog‘orasi va cholg‘uvchi novdalar... Balki, u beshdir-a? Qarang. — U 5 raqamini yozdi. — Quyi doira nog‘oraga o‘xshaydi, ustida ikki novda, xuddi alifday.
— Xo‘sh, — dedi Meyzlik varaqda 235 raqamini yozar ekan. — Siz avtoning nomeri 235 ekanligiga ishonasizmi?
— Nomer? Men hech qanday nomerni payqamadim, — qat’iyan qarshi chiqdi Nerad. — Lekin nimadir borki, men shunday deb yozganman. Menimcha, she’rning eng muvaffaqiyatli joyi shu bo‘lsa kerak. Siz nima deb o‘ylaysiz?..
Ikki kundan keyin Meyzlik Neradning uyiga kirdi. Bu safar shoir uyquda emasdi. Huzurida bir qiz borligidan, u politsiya amaldorini o‘tqazishga stul topolmay qoldi.
— Men bir lahzaga xolos, — dedi Meyzlik. — O‘sha avtomashinaning nomeri haqiqatan ham 235 bo‘lganligini aytib qo‘yish uchun kirdim.
— Qanaqa avtomashina? — ajablandi shoir.
— “O, oqqushjon bo‘yni, qontalash siynalar! Ikki besabr novdalar, ajal nog‘orasin savardi dardli!” — to‘xtamay xitob qildi Meyzlik. — Singapur ham to‘g‘ri yozilgan. Mashina jigarrang tusda ekan.
— Ha-ha! — esladi shoir. — Mana, ko‘rdingizmi, ichki voqelik nima degani. Xohlasangiz, ikki-uchta she’rimdan o‘qib beraman. Endi siz ularni tushuna olasiz.
— Boshqa safar! — shoshilib javob qildi politsiya amaldori. — Yana shunday hodisa yuz berganda-a, xo‘pmi?
Aytarli fojia ham emas. Tonggi soat to‘rtda Jitnoy ko‘chasida katta tezlikda kelayotgan mashina sarxush kampirni urib yuborgan va yashiringan. Yosh politsiya noziri Meyzlikka ana shu jinoyatni ochish topshirilgan edi. Bilasiz, yosh nozirlar ishga o‘ta mas’uliyat bilan yondashadilar.
-Xo‘-o‘sh, - Meyzlik 141 raqamli mirshabga yuzlandi. Demak, siz o‘zingizdan 300 metrcha narida shiddat bilan qochayotgan mashinani ko‘rdingiz, yerda kampirning pajmurda gavdasi yotardi. Siz eng avval nima qildingiz?
-Eng avval jabrlanuvchining yoniga yugurib bordim, -gap boshladi mirshab. - Unga birinchi tibbiy yordam...
-Eng avval mashinaning nomerini ko‘rish kerak edi, -uning gapini shart kesdi Meyzlik. - Kamprir o‘lsa o‘lib ketavermaydimi? keyin ko‘rsataverardingiz o‘sha yordamni... Shahsan, men shunday yo‘l tutgan bo‘lardim. - dedi u qalam bilan bosh qashib. - Demak, mashina raqamini eslab qololmadingiz. Boshqa biror belgi yodingizdadir?
- Menimcha, - ishonchsizlik bilan ming‘irladi mirshab. - mashina juda to‘q rangli edi. Ko‘k bo‘lib ko‘k emas. To‘q qizil ham emasdi. Purkagichdan quyuq tutun chiqib turuvdi. Hech narsani ko‘rolmadim.
-Yo rabbiy, - zorlandi Meyzlik. - Endi mashinani qanday topaman? Bir kamim “kampirni sizni turtib ketmadingizmi?” deya haydovchima-haydovchi yugurib yurishim qoluvdi. A, ayting, birodari aziz, shunaqa qilaymi endi?
Mirshab itoatkorlik va miskinlik bilan yelka qisdi:
-Ijozatingiz bilan... men yana bir guvohni qayd qilib qo‘yganman. Lekin uyam tayinli biror narsani bilmaydi. Narigi xonada o‘tiribdi.
-Olib kiring, tundlik bilan buyurdi Meyzlik, va protokol qog‘oziga nokom ko‘z tikdi. - Nasabingiz, turar-joyingiz, - quruq ohangda guvohni so‘roqqa tutdi keyin.
-Kralik Yan, mexanika kulliyoti talabasi, - burro-burro javob qaytardi yigit.
-Siz tonggi soat to‘rtda noma’lum mashina Bojena Maxachkovani urib ketganini o‘z ko‘zingiz bilan ko‘rdingizmi?
-Ha, shuni aytishim mumkinki, bu yerda ayb yuz foiz xaydovchida. O‘zingiz o‘ylang, ko‘cha deyarli bo‘m-bo‘sh edi. Orqasida biror mashina ham yo‘q edi. Kampirni chetlab o‘tsa, hatto, keskin tormoz bersa ham bo‘lardi.
-Siz voqea joyida uzoqdamidingiz?
-O‘n qadamcha beriroqda edim. Men o‘z sherigimni... kafedan olib chiqib, uyiga kuzatmoqchi edim. Jitnoy ko‘chasidan o‘tayotib...
-Sherigingiz kim edi, - yana gapini bo‘ldi nozir.
-Shoir Yaroslav Nerad, soddalarcha javob qaytardi guvoh. - Ammo, undan biror gap olishingizga ko‘zim yetmaydi.
-Nima uchun?
-Nima uchunki... u g‘irt shoir-da! Nuqul xayol surib yuradi. O‘sha mash’um hodisani ko‘rishi bilan hatto yig‘0lab yubordi va uyiga chopib ketdi... Xullas biz Jitnoy ko‘chasi bo‘ylab ketayotganimizda orqadin yashin tezligida kelayotgan mashina oxirgi tezlikda...
-Mashinaning raqami?
-Uzr, e’tibor bermabman. Men faqat uning yuqori tezligini ko‘rib o‘zimcha aytdimki, hozir...
-Qanaqa mashina edi? - odaticha cho‘rt kesdi Meyzlik.
-Ichki yonuv dvigateli bor edi, - eslashga tirishdi talaba. - Ammo, rusumi esimda qolmabdi
-Kuzovning rangi qanaqa edi? Mashinada kim ketayotgandi? Usti ochiqmidi?
-Bilmadim, - yelka qisdi guvoh. - Rangi qora edi-yov. Umuman olganda, e’tibor bermabman. Chunki voqea yuz bergan zahoti g‘azabim qaynadi, sherigimga qarab aytdimki, “Odamlarning ablahligini qarang, urishga urding, endi loaqal, to‘xtab yordam ko‘rsat.
-Hmm, norozilik bilan aftini burishtirdi Meyzlik. - Bundan g‘azablangningiz yaxshi. Ammo, raqamni eslab qolganingizda yanada yaxshi bo‘lardi. Odamlarga hayronsan. Xulosa chiqarshiga usta bular. Ammo, e’tibor masalasida... Mayli, janob Kralik, sizni ortiqcha ushlab turolmayman.
Bir soat o‘tib, 141-raqamli mirshab shoir Yaroslav Neradning eshigini chertib turardi.
- Uyda, uxlab yotibdi. - deya javob qaytardi uy bekasi.
Hozirgina uyg‘ongani bilinib turgan shoir mudroq ko‘zlarini ishqalab, mirshabga xavotir bilan tikildi: Uning miyasida “nima gunoh qildim ekan” degan vahima o‘y aylanardi.
Mirshab uni nima uchun chaqirishganini bir amallab tushuntirdi.
-Albatta borishim shartmi?- qo‘rqa pisa savol tashladi shoir. - Baribir hech narsa esimda qolgani yo‘q. Men bir shoir odam bo‘lsam. Kechasi ozroq...
-...Tortgansiz, bilaman, uning chala gapini ilib ketdi mirshab. - Sizga o‘xshagan shoirlarning ko‘pini taniyman. Ichmasa ilhomi kelmaydi. Darrov kiyinib chiqing, kutib turaman.
Yo‘l-yo‘lakay ular qovoqxonalar, bog‘rog‘lar, o‘t-o‘lanlar, qumursqalar haqida gaplashib borishdi. Ammo, siyosatga til tekkizishmadi. Ular politsiya idorasiga kelguncha ancha chiqishib ham qoldilar.
-Shoir Yaroslav Nerad o‘zlarimi? - so‘radi Meyzlik. - Siz noma’lum avtomobil Bojena Maxachkovani qanday uribyu ketganini ko‘rgansiz.
-Ha, - xo‘rsindi shoir boshini quyi solib.
-balki, siz aytar qanqa mashina ekanini? Ochiqmidi, yopiqmidi?rangi qanaqa edi? Ichida nechta odam boridi? Raqami qanaqa edi?
Shoir eslashga tirishdi:
-Bilmayman, - dedi bo‘shashib. - e’tibor bermabman.
-Hech bo‘lmasa, esingizda qolgan mayda-chuyda gaplar bo‘lsayam aytavering.
-Aytdim-ku, umuman, mayda-chuydalarga e’tibor qaratmayman.
-Nimaga e’tibor qaratasiz, o‘zi? Esingizda nima qolgan? - istehzo bilan so‘radi nozir.
-Xullas, umumiy kayfiyat, - mavhum tovushda so‘z qotdi shoir. - Anuv, bilasiz-ku, o‘sha uzuun ko‘cha... tong otib kelyapti... Va yerda ayol kishining gavdasi yotibdi... To‘xtang! - Shoir birdan sapchib tushdi. - Axir men bu haqda uyga kelib she’r ham yozganman-ku.
U kissalarini kavlashtira boshladi. Allaqanday hisob varag‘i, buklangan, ezg‘ilangan, g‘ijimlangan qog‘ozlarni chiqarib qaray boshladi.
-Bumas, buyammas. Mana bu... yo‘q... A, mana, topdim, - u shunday deya eski konvertning orqa tarafiga bitilgan qing‘irtob yozuvlarga mamnun ko‘z tashlaydi.
Qani, bir ko‘raylik-chi, - mensimaygina qo‘l uzatdi Meyzlik.
- To‘g‘risi, bundan ham yaxshi she’rlarim ko‘p, Yo‘q, siz baribir tushunmaysiz, istasangiz o‘zim o‘qib beraman. - U ko‘zlarini chala yumgancha qiroat bilan she’r o‘qishga tutindi:
Tong nafis torini chertardi unsiz
Malak sochin yoyar, Singapur tomon,.
Siz uchqur tulporda uchib o‘tdingiz.
To‘zon ichra titrar aftoda chechak,
Qat’iyat, ehtiros, va erkdan xoli,
Oqqush, oq siynalar, nog‘ora, cho‘pak,
O, siz qabohatning qattol timsoli!!!
-Bo‘ldi, shu, - dedi shoir viqor bilan.
-Kechirasiz-u, hech baloni tushunmadim, - ajablandi Meyzlik. - O‘zi bu she’ringiz nima haqda?
-Nimasiga tushunmaysiz? O‘sha noxush voqea haqida-da! Rostdanam tushunmadingizmi?
-Unchalikmas, - norozilik bilan bosh chayqadi nozir. Men bu she’ringizda “Iyulning 25-chisida, ertalab soat to‘rtda, falon raqamli falon rangli mashina mast holatda ketayotgan Bojena Maxachkovani turbi ketdi, jabrlanuvchi falon shifoxonaga olib ketildi, uning ahvoli juda og‘ir” deganga o‘xshash gaplarni uchratmadim. Axir buning nimasi she’r?
-Siz shunchaki tashqi faktlarni, quruq voqelikni nazarda tutyapsiz, - burnining uchini qashidi shoir. - She’riyat bu qalb ehtiyoji, botiniy haqiqat, demak. She’riyat bu shoirning ichki dunyosining yorqin lavhalari. Bu o‘quvchi qalbiga kirib borishi mumkin bo‘lgan manzaralar va ohanglar uyg‘unligi, tushundingizmi, - bo‘g‘ilgudek bo‘lib tushuntirardi shoir.
-Unda aytingchi... - Meyzlik ham broz qizishib ketdi. - Iltimos, o‘sha varag‘ingizni bering. Mana, siz aytyapsiz, “Saf tortgan kulbalar boqar nigoron”. Bu nima deganingz?
-Nimasiga tushunmaysiz? Bu o‘sha – Jitnoy ko‘chasi. Ikki tarafida qator uylar saf tortgan.
-Bo‘pti, mayli, Endi buyog‘iga qarang, “Tong nafis sozini chertardi” Tong, nima sozandami sizga tor chertib bersa, Mantiqqa qaarng-a? Uyam mayli, “Malak sochin yoyar...” qanaqa malak, qanaqa soch.
-Siz istiora. tashbeh degan narsalarni tushunsizmi? - tutaqib ketdi shoir. -Tong otayotganiga ishora bu.
-Tavba, sochi bor tongni endi eshitishim. Mayli, “Singapur tomon siz uchqur tulporda uchib o‘tdingiz”. Kim uchib o‘tdi? Tulpor qaerdan kep qoldi?
-Endi bu tulpor degani mashina!
-Qanaqa mashina?
-O‘sha... kampirni turtib ketgan mashina.
-Tushunarli. Lekin, Singapur deganingiz... Nega endi Argentinamas, Jazoir emas-da, aynan Singapur?
Shoir mujmal qiyofada boshini qiyshaytirdi:
-Bilmadim, u yerda malayyaliklar yashagani uchun bo‘lsa kerak.
-bu o‘rinda malaylarning nima daxli bor? A?
Shoir dovdirab qoldi.
-Mashinaning rangi jigarrang edi, shekilli, - dedi biroz o‘ylab . - shu o‘rinda qanaqadir jigarrang o‘xshatish kerak bo‘lgan. Esimga lop etib, Singapur tushib qolgan bo‘lsa nima qilay.
-Xo‘sh, - dedi Meyzlik. - Demak, mashinaning rangi jigarrang bo‘lgan demoqchimisiz? Boshqalar ko‘k, to‘qqizil, hatto, qora bo‘lganini aytishdi.
-Men ranglarni yaxshi ajrataman, komandir!
-”To‘zon ichra titrar aftoda chechak”, - she’rning davomini o‘qishga tutindi nozir. - Menimcha be urda sho‘rlikka kampirni ta’riflagansiz?
-Qanaqa kampir, - ranjidi shoir. - Hech zamonda kampirni ham chechakka o‘xshatadimi?Men rulda o‘tirgan ayolni nazarda tutganman.
-Oho! Unda mana bu nimasi: “Oqqush, oq siynalar, nog‘ora, cho‘pak”. Siz aytgan “manzaralar uyg‘unligi” shumi?
-Qani, ko‘ray-chi, - o‘zining she’riga ishonqiramay bir qur ko‘z tashlab oldi. - Ha, “Oqqush. Oq siynalar, nog‘ora, cho‘pak”. Xo‘-o‘sh! Bu nima degani?
-Menam xuddi shuni bilmoqchiman, mavlono! - zaharxanda bilan jilmaydi nozir.
Shoshmang-da, - bir zum tafakkurga cho‘mdi shoir. - bu ifodalar o‘zicha paydo bo‘lmagandir, Menga ular nimanidir eslatyapti. Aytingchi, ikki raqami oqqushga, to‘g‘rirog‘i uning bo‘yniga o‘xshaydimi? Mana qarang. - U shunday deb yozib ko‘rsatdi.
-Qoyil, - ko‘zlarini hayratdan pirpiratganicha xtob etdi nozir. Unda anovi “siynalar”ingiz.
-bu uch raqamiga ishora. Mana, qarang, - shoir uch raqamini yozdi-da, yonboshiga ag‘darib ko‘rsatdi. - Qarang nimaga o‘xshaydi? Qo‘sh handalakning o‘zginasi emasmi?
-Endi nog‘ora va cho‘pak qolyaptmi, - hayajonini yashirolmay qichqirdi Meyzlik.
Nerad yana biroz o‘ylab, qog‘ozga nol va bir raqamlarini yozdi . Qog‘ozda 2301 raqamlari hosil bo‘ldi. Meyzlik raqamlarga hayrat bilan tikilarkan, shoirga yuzlandi:
-Siz mashinaning raqami aynan, 23-01 ekaniga ishonasizmi?
-Raqam? - shoirning yuzida hadik zuhur etdi. - Men hech qanaqa raqam-paqamni bilmayman. Lekin... shunga o‘xshash narsalarg ko‘zim tushgan bo‘lishi mumkin. Aks holda men bunaqa deb yozmagan bo‘lardim. Lekin o‘xshatishlar zo‘r chiqqan-a? Nima deysiz?
Ikki kun o‘tib, Meyzlikning o‘zi shoir Neraldni yo‘qlab keldi. Bu gal shoir uyg‘oq edi. Uning yonida allaqanday chiroyli qiz ham o‘tirardi. Shoir nozirni o‘tqizish uchun tipirchilagancha stul qidirib qoldi.
-Men hozir ketaman, - dedi Meyzlik uni xijolatdan chiqarshi uchun. - Bitta gapni aytib qo‘yish uchun kiruvdim. Mashinaning raqami chindan ham 23-01 ekan.
-Qanaqa mashina?, - parishonxotirlik bilan so‘radi Nerad.
-”Oqqush, oq siynalar, nog‘ora, cho‘pak...”- iqtibos keltirdi nozir. - Singapur borasida ham haq bo‘lib chiqdingiz. Mashina jigarrang bo‘lib chiqdi. Haydovchisi ham ayol kishi ekan.
-Shunaqami, - kamtarona iljaydi shoir. - Ana, botiniy haqiqat deganim shu bo‘ladi. Xohlasangiz, yana ikki-uchta zo‘r she’rim bor, o‘qib beraman. Eshiting.
-Boshqa safar, - javob berishga oshiqdi politsiya noziri. - Yana xuddi shunday voqea yuz berib qolsa, she’ringizni albatta, eshitaman!
Rus tilidan Rustam Jabborov tarjimasi
