Yevtushenko Yevgeniy Aleksandrovich (1932.18.7, Irkutsk viloyati) — rus shoiri. Birinchi she’riy to‘plami «Kelajak razvedkachilari» (1952). Yevtushenko adabiyotni kompartiyaning g‘oyaviy quroliga aylantirmay, asl holiga qaytarishga — insoniyatning madadkoriga aylantirishga harakat qilgan. Eng yaxshi asarlarida murakkab axloqiy va tarixiy masalalarni («Stalin vorislari», «Babiy Yar» she’rlari), xalqaro siyosatga daxldor muammolarni o‘rtaga tashlaydi, ijodida fuqarolik ruhi ustuvor mavqega ega.
«Uchinchi qor» (1955), «Tashabbuskorlar ko‘chasi» (1956), «Nazokat» (1962), «Bratsk GESi» (1965), «Aloqa qayig‘i» (1966), «Oppoq qor yog‘yapti» (1969), «Qozon dorilfununi» (1970), «Ishqiy lirika» (1973), «Ertalabki xalq» (1978), «Fuku» (1985) kabi to‘plamlari va dostonlari,«Mevali joylar» (1981) romani, «Iste’dod — betakror mo‘‘jiza» (1983) publitsistik esse va maqolalar nashr etilgan. «Bolalar bog‘chasi» (1984), «Stalinning dafn etilishi» (1990) filmlarini suratga olgan. Yevtushenkoning «Oq qorlar» she’riy to‘plami o‘zbek tilida nashr qilingan (1982).

YO‘QCHILIK

I

Xalq qudrati cheksiz. Ko‘p mening kuchim.
Tebrangan har narsa mo‘rtmas, albatta.
Baxt va kulfat chekib urushda o‘sdim,
Yo‘qchilik avj olgan shu mamlakatda.

Tong yorir-yorimas non do‘koniga
Navbat turishardi tirg‘ilib-shoshib.
Chol soqolin silab xo‘rsindi shunda:
«Qaerda jang bo‘lsa, shu yerda ochlik».

U payt yetmas edi urushda doka,
Etik, samolyotu portlovchi qurol.
Ammo qadash uchun Berlin ustiga
Ol bayroqqa mato yetgan bemalol.

Endi to‘kin-sochin zamonlar keldi,
Rossiyada hamma to‘ygan chog‘ida —
Bu saf-saf navbatlar qaydan tug‘ildi,
Ko‘rib jonim kelar hiqildog‘imga.

Apelsin, jersi ber — to‘ymaydi ko‘zi,
Qoldirmay yutadi qandaydir shayton.
Ta’minotchi deydi tushib tarvuzi:
«La’nati! Hech narsa yetmaydi hamon!»

Qancha sukut bosgan yo‘l ortimizda,
Qorbo‘ron oralab olg‘a yuramiz.
Ammo kamlik bo‘lmas hech qachon bizda,
So‘nggi ko‘ylakni ham do‘stga beramiz.

Vijdonu nomusni qarzga olmaymiz,
O‘z qalbimiz bizga qilar kifoya.
Bizning zavol bilmas g‘ururimiz bor,
Mavzoleyga navbat bilmas nihoya.

Mening Vatanim bu. Kerakmas o‘zga,
Bozorga solmayman uning dardini.
Badavlat va xasis jodugar bo‘lsa,
Men bunchalik yonib sevmasdim uni.

Unda musibat ko‘p. Har g‘amga shayman.
Ojiz qaydan bilsin, axir, qudratni.
Qanchalik sevishim qanday atay man
Ko‘p narsa yetishmas shu mamlakatni.

Ruschadan Ma’ruf Jalil tarjimasi.

ERISH TUYULADI...

Erish tuyuladi dardsiz yashamoq
Nafis adabiyot, xususan, she’rda.
Erish tuyuladi ko‘kni qo‘msamoq
Har holda odamlar yashagach yerda.

Dil istar qandaydir noyob so‘zlarni,
Mayli, tug‘ilsa ham ular qiyinroq.
Nekrasov ruhiga ergashar barcha,
U esa — teranroq, tag‘in teranroq.

Erish tuyuladi ko‘z yosh tinmasa,
Shafqat, yuz-xotir deb egilsa bo‘yin.
Erish tuyuladi sog‘inilmasa
Har holda samo ham bo‘lgandan keyin.

Dil istar qandaydir quyma so‘zlarni,
Qog‘ozga to‘kilsin osonu o‘ynoq.
Barcha ergashadi Pushkin ruhiga,
U esa — yuksakroq, tag‘in yuksakroq.


CHEGARA

Hamma narsada ham bordir ma’lum had:
Cheklidir bardosh, qalb, idrok, muhabbat,
Cheksiz kenglikning ham chegarasi bor.
Shoir, bas, ezmasin ko‘ngling hadigi —
Iqgidor va umring cheklanganligi,
Inon, bunda zarra gunoh yo‘q zinhor!

Ammoki nash’ador jilmaysa johil:
Degandek, u sho‘rlik tugabdi oxir, —
Bu aslo qalbingni etmasin yara.
Sen-ku tugamading, ruhingda sarhad.
Har qanday daho ham cheklangan, faqat
Inson razilligi bilmas chegara.

Men hamyonman.
Yetibman yo‘lda.
Kun yarmida yotibman yolg‘iz.
Eh, odamlar, payqash o‘rniga
Toptamoqda oyoqlaringiz.
Nima bo‘lgan sizlarga, axir?!
Ko‘zlaringiz qo‘rmi yo?!
Atgang,
Meni sizdan berkitmoqdadir
Izingizdan ko‘tarilgan chang.
Bir bor boking.

Bir boqish xolos,
Men sizniki bo‘laman shu zum.
Surishtirmang egamni ham, rost
Yerga qo‘ydim o‘zimni o‘zim.
Xayol qilmang, ip tortib bexos,
Taxta devor ortidan turib,
Shum bolakay ko‘tarmaydi bosh:
«Qotirdik!» deb, qahqaha urib.
Cho‘chitmasin istehzo bilan
Derazadan qaragan kimsa...
Qalbakimas, men haqiqiyman.

Bir bor boqing, ko‘rasiz shunda!
Men qo‘rqaman sizlardan araz —
Bir tasodif bosar tashvishi:
Ko‘rib qolar kutganim emas,
Olib ketar muhtojmas kishi...