Loyiq Sherali (1941–2000) – hozirgi zamon tojik adabiyotining yirik vakillaridan. Panjakent tumanidagi Mozori Sharif qishlog‘ida tug‘ilgan. Dushanbe Davlat Pedagogika institutini tugatgan. “Yo‘lovchi”,  “Qadahso‘z”, “Ko‘ngil koshonasi”, “Ko‘zlar manzili”, “Quyosh yomg‘iri”, “Shohnoma”dan ilhom”, “Toshdagi bitik”, “Men va daryo”, “Sassiz faryod” kabi yigirmadan ortiq kitob muallifi. Tojikiston Xalq shoiri, Rudakiy nomidagi Davlat mukofoti, Xalqaro “Nilufar” mukofoti sovrindori.  She’rlari ellikdan ortiq dunyo tillariga tarjima qilingan.


* * *

Loyiq hazratlari, siz ogohmisiz,
Gullab turgan yoshlik ayyomingizning
Yarmi g‘aflat bosib, aldanganidan?
O‘tkinchi umringiz xazinasining
Yarmi g‘orat bo‘lib, talanganidan?
Ishqu She’r va Shuhrat orzusi deya
Nom olgan o‘g‘rilar qoldirmay bir iz,
Ko‘zingiz oldida, xazinangizni
Tashib ketganidan xabardormisiz?

Siz esa mamnunsiz,
Ishxonangizda,
Tamaki dudida yitganingizdan,
Kitoblar terilgan javon oldida,
Nomiga chuchmal she’r bitganingizdan.
Mamnunsiz, bir hovuch to‘porilarning
Yuzaki bitilgan xatidan, axir,
Go‘yo she’ringizni o‘qigach ular,
Shodlikdan qiyqirib, aylamish faxr.
Go‘yo she’ringizni o‘qib o‘shalar,
Yuragi titragay, yig‘lagay unsiz.
O‘zdan faxrlanib ketasiz nogoh
Va gulday yashnaysiz,
Zero, mamnunsiz.

Axir, siz,
(Uyingiz bug‘doyga to‘lsin!)
Aldanib dunyoning aldovlariga,
Nechun ishonasiz bunchalar oson,
Odamlarning soxta maqtovlariga?

Axir, siz
Bo‘rilar bilan qo‘yni yeb,
Cho‘pon bilan birga yig‘lamaysiz, bas,
Axir, siz,
Ariqdan qochib, qutulib,
Daryoga tutilgan qavmidan emas.

Bilasiz-ku Siz She’r sarguzashtidan,
Sara she’r bir marta yaralar, tayin.
Siz bilasiz, shoir ul she’ri bilan
M’jiza bobida Xudoga yaqin.
Shoirning ilk, so‘nggi yakka-yagona,
O‘shal she’ri bilan yorishar qalbi,
O‘shal yolg‘iz she’ri bilan qolar u,
Yolg‘iz farzandi bor onalar kabi.

Bilasiz-ku Siz She’r sarguzashtidan,
Bu dunyoning ne-ne alp shuarosi,
O‘limidan oldin oh-fig‘on chekib,
O‘tadi o‘zidan bo‘lmasdan rozi.
Zero, yaratmagan mumtoz she’rini
O‘zi bilan olib ketgaydir badar,
Go‘rga olib ketar o‘shal she’rini
Yoki o‘sha she’rni go‘rida aytar.
Bir bor o‘zingizga keling, yurakni
Ochib, undan so‘rang, bormi xabari:
So‘zmikan, yaratgan barcha she’ringiz
Yoki mayda-chuyda so‘z parchalari?

Agar she’r mezoni o‘lchansa shunday, 
Sizning yuzingizga aytgum ro‘yi rost,
Hozirgacha (Meni ma’zur tutgaysiz!)
Bekor suv yanchdingiz o‘g‘urda, xolos.

Loyiq hazratlari, siz ogohmisiz,
O‘g‘urda suv yanchgansiz, xolos!
O‘g‘urda suv yanchgansiz, xolos!..


* * *

Bu yomg‘irli tunda, mahzun kechada,
Onam kulbasini o‘yladim bir zum.
Uning chakka o‘tgan tomini eslab,
Dilimda bir dunyo yig‘ladi yum-yum.

Bo‘m-bo‘sh hovlidagi g‘arib kulbada,
To‘g‘ri ko‘ngil – uning bori-bisoti.
Bolalari to‘zg‘ib, uy burchagida
Yolg‘iz o‘tirgandir xayolga botib.

Balki, ro‘za tutib Ramazon oyi,
Qilmagan gunog‘in oqlayotgandir?
Iftor chog‘i shiftdan tomgan chakkalar,
Balki, qulog‘iga yoqmayotgandir?

Eski joynamozda o‘tirib, balki,
Yurakdan Xudoni o‘ylaydi hamon?
Balki, past ovozda Parvardigordan
So‘rab o‘tirgandir jannatdan makon?..

Bir vaqt quvnoq edi mung‘aygan onam,
Uzun sochlari ham tim qora edi.
Sochidan taralgan qatiqning hidi
Bir xazina edi, bir chora edi.

Yengini shimarib tirsakka dovur,
Ming bitta tadbirni o‘ylab tolardi.
Go‘yo u taqdirning qattiq qo‘lidan
Bizning rizqimizni yulqib olardi.

Sigir sog‘ar edi uyg‘onib tongda,
Mehr bilan sigir ortini silab.
Sirg‘alib tushardi sut idishiga
Tang‘ilgan sochlari to‘zg‘ib, qaltirab.

Har gal qizib turgan mo‘‘jaz tandirga
Sutli kulchalarni yopishtirgan dam,
Tandirning laxchasi kuydirar edi,
Kiprigining uchi, qoshlarini ham.

Sutning hidi qolgan qo‘llari, tunda
Boshimda sirg‘alar edi muloyim.
Silardi ko‘zimning qaboqlarini
Uning barmoqlari, ohista va jim.

Yuragimda yongan orzularimni,
Soddadillik bilan tutar edim sir.
Qo‘lini ko‘ksimga bosib uxlardim,
Shiftning vassalarin sanab birma-bir.

Bu yomg‘irli, mahzun kechada tag‘in,
Onam kulbasini esladim nogoh.
Shiftdan o‘tgan chakka... Yomg‘ir shiddati...
Dilimda bir dunyo dod ayladi, oh.

Onaginam!
Mening jannati onam!
Joying jannatligi, garchand, tayindir.
Lekin, tomdan chakka o‘tgan bu kunlar,
Bilmayman, negadir, juda g‘amgindir.

Onaginam!
Mening jannati onam!
Bilaman, pushaymon qilmaysan bekor.
Yog‘ilgan o‘q bizni o‘ldirolmadi,
Yog‘sa yog‘aversin, mayli, yomg‘ir, qor!

Onaginam!
Mening jannati onam!
Hayot goh qadr, goh qorniga yig‘lar.
Osmon ham, ba’zan, yer, ba’zida esa,
O‘zining parishon holiga yig‘lar.

Onaginam!
Mening jannati onam!
Osmon yig‘lar, dardi bunchalar og‘ir?
Sening ko‘z yoshlaring bas emasmidi?
Yomg‘ir yog‘ar... Yomg‘ir ustiga yomg‘ir...


ESKI O‘GIT

Do‘stlar! Qo‘lda qadah, dilda gard nadir?
Bu kun o‘tdi, erta kelgan dard nadir?
Axir, kimga kerak pandu nasihat?
Bul dam g‘animatdir,
Odam g‘animat!

Do‘stlar! Ishq bahori gul sochib o‘tdi,
Dil daryosi bekor, tez oqib o‘tdi,
Qachongacha dilni shrtar aziyat?
Bul dam g‘animatdir,
Odam g‘animat!

Do‘stlar! Dil dodiga yetaylik bir dam,
Yor nozin ko‘tarib ketaylik ildam,
Noz aylagan yordan kutmaylik himmat,
Bul dam g‘animatdir,
Odam g‘animat!

Do‘stlar! Boshni boshga aylaylik fido,
Yurakda tinmasin qadim kuy, nido,
She’r, qo‘shiq nuriga qonsin muhabbat,
Bul dam g‘animatdir,
Odam g‘animat!


* * *

Xatodan, g‘aflatdan va g‘ururlardan,
Jafodan, g‘irromlik va qusurlardan,
Yolg‘ondan, aldoqdan va ur-surlardan,
Ishq ham qartayadi, hech bo‘lar, afsus,
Ishqu oshiqlikka kech bo‘lar, afsus.

Gumonu malomat va bo‘htonlardan,
Dilni egovlagan o‘lik jonlardan,
Qalbi ko‘r qo‘rslardan, qo‘li qonlardan,
Ishq ham qartayadi, hech bo‘lar, afsus,
Ishqu oshiqlikka kech bo‘lar, afsus.

Kamolot faslida kamol o‘tgaydir,
Tushday bamisoli xayol o‘tgaydir,
Qadr topgan husnu jamol o‘tgaydir,
Ishq ham qartayadi, hech bo‘lar, afsus,
Ishqu oshiqlikka kech bo‘lar, afsus.

Gul-yaproq kuzaqda bo‘lganday xazon,
Yo‘llarda qurigan daryoday hayron,
Azobdan qiynalgan jonday beomon,
Ishq ham qartayadi, hech bo‘lar, afsus,
Ishqu oshiqlikka kech bo‘lar, afsus.

Eskirgan matoday yo‘qotib rangin,
O‘lik yerday yutib zardobu zangin,
Yo‘llarda turtingan asoday g‘amgin,
Ishq ham qartayadi, hech bo‘lar, afsus,
Ishqu oshiqlikka kech bo‘lar, afsus.

Iroda so‘ngaydir, g‘am kelsa g‘olib,
Halok aylaguvchi azobdan nolib,
Bizday to‘polonlar ichida qolib,
Ishq ham qartayadi, hech bo‘lar, afsus,
Ishqu oshiqlikka kech bo‘lar, afsus.
 
Garchand, u – yurakda munglig‘ hikoyat,
Garchand, – dunyodan aylar shikoyat,
Garchand, u – yoshlikdan go‘zal rivoyat,
Bezamon qartayib ketadi, afsus,
Noayon qartayib ketadi, afsus...


* * *

Ilk muhabbat – sovuq urgan g‘o‘raday,
Yetilmay to‘kilar shoxdan g‘amboda.
Umr novdasining ildizi agar
Suvda bo‘lsa, gullar qaytgan bahorda,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!

Shoirlik yurtiga safar ayladim,
To‘rvamga men seni joyladim, faqat,
To‘rvamda yo‘q edi tog‘lar ganjiday,
Shu’la sochgan toshdan o‘zga bir davlat,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!

Ba’zan, ko‘ksim ichra noliysan uzoq,
Ba’zan, o‘t yoqasan bag‘rimga manim.
Berilib ketganda ishq o‘yiniga,
Ba’zan, boshim bilan o‘ynashasan jim,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!

Ba’zan, pushaymonlik biyobonida,
Ketgan yor izini axtarding rosa.
Ba’zan, neki nasib etsa umrdan,
Unga shukr aytib, qilding murosa,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!

Hayot ko‘pu kamning yig‘indisidir,
Har tun osmon uzra oy bo‘lmas sirdosh.
Chiroyga oshiqdir ba’zilar, ammo,
Do‘ppi topiladi, omon bo‘lsa bosh,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!

Mudrama shoshqaloq olamda, zero,
Shoirlik, oshiqlik telbalikdir, rost.
Ochilgan eshikni ochganlar kasbi, –
Xonaki tovuqning parvozi, xolos,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!

Yana sipqoramiz jomlarni bir-bir,
Boshga ko‘taramiz yana shomlarni.
Tug‘ilgan ming-minglab chaqaloqlarga,
Biz in’om etamiz yangi nomlarni,
Ey, mening telba dilim, devona bo‘l!
Devona bo‘l!


SHOIR QADRI

Oshiqlar oh tortsa xayolga botib,
Zo‘rlar ham yig‘lasa hayron, lol qotib,
Do‘stlar bir-birini ketganda sotib,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.

Osmonda bir yulduz yonsa damodam,
Yerda bir yosh yurak tutganda motam,
O‘zidan o‘zini axtarsa odam,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.

Ovchilarning ovi yurishmagan on,
Boshin egib qaytsa yelkada kamon,
Xarsang tosh ustida o‘tirsa hayron,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.

Yo‘lovchi qumloqdan o‘tib ketganda,
Ohangi qumlarga cho‘kib ketganda,
Bir parcha she’r o‘qib jo‘shib ketganda,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.

Yurak osmonini qoplasa bulut,
Soxta go‘zallikning yuzi ham shuvut,
Ezgulik dunyosi bo‘lganda unut,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.

Dunyo tor kelganda zo‘rlar loshiga,
Hangomayu g‘urur yetib boshiga,
Yozuv axtarganda qabr toshiga,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.

Odamzod qaytadan topsa qadrini,
Kuyga solib aytsa olam, dardini,
Bir so‘zdan izlasa ul dard sharhini,
O‘shanda bilinar shoirning qadri.


ORIF ZOTLARGA

Noahil va ko‘rdir yoritguvchimiz,
Yaqinlar o‘zidan olislardadir.
Tog‘larimiz kabi saqlaymiz sukut,
Toki, tog‘lar toshi qilarkan sabr,
Holimga voy mening, holimizga voy!

Jilosi qolmagay tog‘larimizning, 
Toroj bo‘lsa tog‘lar toshi, turbati.
Balki, tosh arzimas ko‘z yoshimizga,
Ammo, g‘orat bo‘lsa tog‘lar qudrati,
Holimga voy mening, holimizga voy!

Bulog‘imiz ko‘pdir, tomog‘imiz qoq,
Go‘yo ozod, ammo, qulmiz beqadr.
Na maydon mardimiz va osmon mardi,
Aslimiz qanaqa, nomimiz nadir?
Holimga voy mening, holimizga voy!

Nomimiz balandu ohangimiz past,
Ruh baland, yuzlarda ajinlar qat-qat.
Daryo to‘la suvu tashnadir sohil,
Tog‘lar baland, ammo, pastdir farosat...
Holimga voy mening, holimizga voy!

Paxtamizdan bitta ko‘ylak tikilmas,
Yuzi yorug‘ bo‘lgan bir hamvatan yo‘q.
Paxta faxrimizdir o‘la-o‘lguncha,
O‘lsak, o‘ragani, hatto, kafan yo‘q...
Holimga voy mening, holimizga voy!

Ozodalik yo‘qdir, ovoralik bor,
Chorakorlik yo‘qdir, bechoralar bor,
Ona yurtimizda, zohirimizda,
Egasiz, xudbinga ne choralar bor?
Holimga voy mening, holimizga voy!

Boshimiz omondir, qalbimiz o‘lik,
Qismat qiyig‘idan belbog‘imiz yo‘q.
Bir safda ketamiz itaot qilib,
Bir safda O‘zlikka kelmog‘imiz yo‘q,
Holimga voy mening, holimizga voy!